-
1 общественный
-ая; -ое1) иҗтимагый2) җәмәгать...ы, җәмәгатьчелек...ы3) ( принадлежащий обществу) җәмәгать...ы4) ( совместный) бергәләп5) (любящий общество, компанию) җәмәгатьчел• -
2 по
1) с дат. п. (при обознач. предмета, места, на поверхности к-рого происходит действие)...гахлопнуть по спине— җилкәгә сугу
2) с дат. п. (при обознач. места, предмета, в границах к-рого происходит действие)...дан, буйлап3) с дат. п. (в направлении чего-л., следуя чему-л.) уңаена, белән4) с дат. п. (о местах, к-рые неоднократно посещаются)...дан...га5) с дат. п....ны6) с дат. п. буенча, ягыннан7) с дат. п. (в соответствии с чем-л., согласно чему-л.) буенча, нигезендә,...га карап8) с дат. п....ча9) с дат. п. (вследствие, в результате) аркасында, сәбәпле10) с дат. п. (при указ. на предмет, посредством к-рого совершается действие) белән, аркылы, аша,...дан11) с дат. п. (при указ. на меру времени, срок) буе, буена12) с дат. п. (при обознач. отрезка времени, в течение к-рого регулярно совершается действие)...ларын; по вечерам кичләрен13) с дат. п....лап14) с дат. п....ар15) с вин. п. кадәр, хәтле, тикле, тиңентен16) с вин. п.; прост....га17) с дат. п., с вин. п. (в сочет. с числ. при обознач. количества)...арлап,...шарлап18) с предл. п....дан соң;...гач•- по мне -
3 переработать
сов.1) ( что) эшкәртү, эшләп чыгару2) ( что) (об органических процессах) үзләштерү, сеңдерү3) ( что) яңадан (кабаттан) эшләү4) артык эшләү, озаграк (күбрәк) эшләү5) разг. ( устать) күп эшләп хәлдән таю, күп эшләп йөгенү -
4 в
предлог; = во1) с вин. п. (на вопрос "куда")...га, эченә2) с вин. п. (при обознач. предмета, в к-рый что-л. заключается, облекается)...га3) с вин. п. (при обознач. занятия, состояния)...га4) с вин. п. (при обознач. предмета, через к-рый совершается действие)...дан5) с вин. п. (на вопрос "когда", "во сколько")...да6) с вин. п. (при обознач., свойства, качества, количественного признака)...лы7) ...лыкка8) (при обознач. способа, характера действия)...га,... булыпсжаться в комок — йомарлану, йомарлам булып йомарлану
9) с вин. п. (при обознач. игры)10) с вин. п. (при указ. на сходство)...га11) с предл. п. (на вопрос "где")...да, эчендә12) с предл. п. (на вопрос "когда")...да13) с предл. п....лы14) с предл. п. (при обознач. предмета, к-рый находится на ком-чём-л.)...дан; белән15) с предл. п. белән...ган16) с предл. п. (при указ. на кратность чисел, величин)•- остаться в дураках
- в случае, если... -
5 встать
сов.1) тору, басу, торып басувстать на ноги прям.; перен. — аякка басу
2) аякка басу, сәламәтләнү, йөри башлау3) күтәрелү4) ( о светилах) чыгу, күтәрелү5) перен. (перед кем-чем) (возникнуть, появиться) килеп чыгу, алга килеп басу6) (приступить к какой-л. работе, деятельности) басу, башлау7) (покрыться льдом, о реке) туңу8) туктау, йөрми башлау, эшләми башлау•- встать на квартиру
- встать на путь
- встать на сторону
- встать на учёт
- встать поперёк дороги -
6 идти
несов.1) (сюда, к нам) килү; (туда, от нас) бару; ( возвращаться) кайту2) против кого-чего, на кого бару3) ( об осадках) яву4) ( совершаться) бару5) ( действовать - о механизмах) йөрү, эшләү6) (проходить, протекать)үтү, узу7) (исполняться, напр. о пьесе) бару, уйналу8) ( кому) (быть к лицу) килешү9) ( делать ход в игре) йөрү, чыгу10) ( на что) (проявлять готовность) бару, күнү11) ( находить сбыт) сатылу, үтү12) ( распространяться) чыгу, күтәрелү13) перен., (двигаться, развиваться в каком-л. направлении) бару14) перен., (приближаться, наступать) килү15) (течь, выделяться) килү, агу16) (простираться, пролегать) бару17) перен., (поступать куда-л., приступать к чему-л.) бару, керү; китү18) ( предназначаться) китү, кирәк булу• -
7 который
-
8 пойти
сов.1) китеп бару, китү, бару2) кузгалу, кузгалып китү, китү3) йөри башлау4) чыга башлау, ага башлау5) ява башлау6) китү, бару7) кабу, эләгү8) керү, укырга керү9) үтү, үтә башлау, сатыла башлау10) бирелү, тапшырылу, җибәрелү11) китү, тотылу, кирәк булу12) килешү13) куела башлау, күрсәтелә башлау14) керү, кагылу•- пойти по дурной дороге
- пошёл вон!
- если на то пошло
- он пошёл в отца -
9 почасовик
мсәгатьләп эшләүче, почасовик ( сәгать исәбеннән эш хакы ала торган укытучы) -
10 простоять
сов.1) ( берникадәр вакыт) басып тору, ( берникадәр вакытны) басып үткәрү2) ( берникадәр вакыт) тик тору, туктап тору; буш тору, эшсез (эшләми) тору3) тору -
11 работа
-
12 стать
I сов.1) басустать на ноги прям.; перен. — аякка басу
ни стать ни сесть — басып та (торып та) булмый, утырып та булмый
2) ( приступить к работе) басу3) туктау, туктап калу, тукталу4) ( расположиться) урнашу, туктау; ( поместиться) урнашу, сыю5) перен. ( подняться для борьбы) күтәрелү6) ( кому-чему во что), разг. төшү•- стать во главе
- стать в тупик
- стать грудью
- стать между
- стать на дыбы
- стать на колени
- стать на короткую ногу
- река стала
- стать у власти II сов.1) употр. в роли вспом. гл.:а) с неопр., входит в состав сложн. сказ. в знач. "начать" башлауб) с неопр., употр. для образования буд. вр. гл. несов. видане стану есть — ашамыйм, ашамаячакмын
в) употр. в знач. связкистать взрослым — олы кеше булу, үсеп җитү
стать постарше — үсә төшү, олыгая төшү
стало светло — яктырып китте, яктырды
2) с кем-чем и без доп. (произойти, случиться) булу3) безл.; с отриц. ( перестать быть в наличии) бетү, юкка чыгу, юк булу; ( умереть) үлү, вафат булу; булмау•- станет III ж1) ( осанка) сын, буй-сын, гәүдә, тышкы кыяфәт, [кешенең] үз-үзен тотышы2) обычно мн. стати (у животного) гәүдә төзелеше3) перен.; уст. холык, характер•- с какой стати? -
13 так
1) нареч. ( таким образом) шулай, болай, алайдело обстоит именно так — эш нәкъ менә шулай, болай инде
2) нареч. ( настолько) шулкадәр, шулхәтлея так много ходил, что устал — мин шулкадәр күп йөрдем, арып беттем
3) нареч. (без последствий, безрезультатно) болай (алай, шулай) гына, шул көе генә4) нареч. ( без особого намерения) тик, болай гына, сүз уңаенда5) частица усил. дисәң, икән, булгач6) частица огранич. чамасы, чамасында; тирәсендә7) частица (например) шулай, мәсәлән, әйтикклимат там суровый, так, морозы доходят до сорока градусов — анда климат бик каты, салкыннар, мәсәлән, кырык градуска кадәр җитә
8) союз (следовательно, стало быть) димәк, шулай итептак ты мне не веришь? — димәк, син миңа ышанмыйсың?
так ты согласен? — димәк, син риза?
9) союз (в таком случае, тогда) икән, ул вакытта, ул чактавам нечего делать, так уходите — эшегез юк икән, китә бирегез
10) союз (вследствие этого, потому) шуңа күрә, индесегодня холодно, так ты оденься потеплее — бүген суык, шуңа күрә син җылы киен
11) союз против. ләкин, әммаведь я говорил, так ты слушать не хотел — мин әйтеп тордым, ләкин син колак та салмадың
•- за так- получить за так
- взять за так
- и так
- если так
- в таком случае
- как же так?
- не так ли?
- пусть так
- я так и знал
- так бы
- так бы и полетел!
- так вот
- так и
- так и быть
- так и есть
- так и так
- так и сяк
- так или этак
- то так, то этак
- так как
- так на так
- так нет
- так себе
- так сказать
- только так
- так-то так
- так точно
- так что
- так чтобы -
14 форма
ж1) ( внешнее очертание) форма, күренеш2) (устройство, структура; вид, тип чего-л.) форма, төзелеш; төр3) иск.; лит. ( жанр) форма4) лингв. форма5) (приспособление, шаблон) калып, форма6) ( образец) форма; рәвеш7) форма, форма киеме•- соблюсти форму -
15 что
I мест.1) вопр. нәрсә, ни2) вопр.; в знач. сказ. ( в каком положении) нихәл, ничек, ни хәлдә3) вопр.; в знач. нареч. ( почему) ник, нигә, нәрсәгәя не поеду. - Что так? — мин бармыйм. - Ник алай?
4) вопр. ( сколько) күпме, ни хак, ни5) ( при выражении сомнения) ни6) неопр.; разг. ( что-нибудь) берәр нәрсә булса, нәрсә дә булса7) ( всё без исключения) бөтен, ниләртут есть всё, что угодно — анда ниләр кирәк - бөтенесе бар
8) относ. ( который) кайсы ки;...гандом, что стоит на углу — почмакта торган йорт
•- а что?- ни к чему
- ни за что
- ни за что, ни про что
- ни с чем
- при чём?
- с чего?
- что до меня
- что касается меня
- что и говорить
- что ли
- что ты!
- что было сил
- что есть духу II союз1) изъясн. дип,...ки;...га,...ганын,...ган, икәнен;...гадосадно, что ты опоздал — синең соңга калуың үкенечле
такой тяжёлый, что не поднять — шул кадәр авыр ки, күтәрерлек тә түгел
я надеюсь, что вы не откажете — сез баш тартмассыз дип ышанам
он счастлив, что видит тебя — сине күрүгә ул шат
2) (с частицей "ни" и без неё) һәр... саен, саенчто ни день, растёт движение за мир — тынычлык өчен көрәш көн саен көчәя бара
что ни взмах, то готова копна — җилпенгән саен чүмәлә әзер
3) разд....мы, әллә...мы; ни,...ничто ты пойдешь, что я - все равно — син барасыңмы, минме - барыбер
См. также в других словарях:
киловатт-сәгать — Энергия күләмен үлчәү берәмлеге: бер киловатт егәрлекне бер сәгать буе куллануга (яки эшләп чыгаруга) тигез … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
трибун — 1. тар. Борынгы Римда: төрле дәүләт һәм җәмәгать эшләрендә эшләүчеләрнең гомуми исеме 2. Күренекле җәмәгать эшлеклесе – оратор, публицист. с. Үзенең әһәмиятле публицистик чыгышлары, иҗаты белән теге яки бу иҗтимагый катламның интересларын яклау… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
актив — I. и. 1. Җәмәгать оешмасы әгъзаларының яки коллективның иң алдынгы, эшлекле, җитәкче өлеше 2. с. Һәрвакыт җәмәгать эшләрендә катнаша торган, эшлекле, энергияле; киресе: пассив. рәв. Турыдан туры, бик нык, бөтен көчен, энергиясен биреп театрны… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
активист — Политик көрәштә, төрле оешма һәм җәмәгать эшләрендә актив катнашучы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
программа — 1. Киләчәк эшләрнең, эшчәнлекнең планы 2. Исәпләү машинасында, компьютерда үзаллы рәв. эш башкара торган инструкцияләр җыелмасы. Машина, станок һ. б. ш. җайланмалар автоматик рәв. эшләсен өчен аларга бирелгән, салынган эш хәрәкәт планы 3. Политик … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
сорату — 1. Берәр нәрсәне белергә белешергә теләп мөрәҗәгать итү 2. Берәр нәрсә бирүне яки эшләүне үтенү, шундый үтенеч белән мөрәҗәгать итү. II. СОРАУ – Җавап яки аңлатма бирү таләп ителә торган мөрәҗәгать, сүз. Үтенеч 2. Аңлашылмаган нәрсә, ачыклыйсы… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
дежурный — КИЗҮ (I) – с. 1. Җәмәгать эшен һ. б. ш. вазифаны чират тәртибендә башкаручы 2. Гомуми расписаниедән тыш, гадәти тәртиптән үзгә вакытта, бүтәннәр эшләмәгәндә эшләүче … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
китү — I. 1. Нин. б. урынны калдыру, кая да булса юнәлү, бару 2. Таралу (дан, сүз һ. б. тур.) 3. Каян да булса башлану авыл артында яланнар китә 4. Дәвам итү, сузылу озакка китү 5. Билгеле бер вакыт үтеп, алдагысы башлану тур. сәгать икенче китте 6. Агу … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
секретариат — 1. Дәүләт һәм җәмәгать оешмаларында: гомуми оештыру һәм җитәкчелек яки секретарьлык эшләрен үтәүче бүлек, орган 2. Шундый бүлектә эшләүчеләр … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тәкъдим — и. 1. Берәр нәрсәне хәл итү, тикшерү яки башкару өчен әйтелгән, уртага салынган, алга куелган фикер 2. Кемне дә булса берәр эштә катнашырга яки берәр эш белән шөгыльләнергә чакыру; киңәш. Берәр нәрсәне эшләргә, үтәргә боерык, әмер; берәр эш кушу … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
адреслау — 1. Хат, посылка һ. б. ш. ны адрес буенча җибәрү. Каядыр, кемнеңдер исеменә атап җибәрү, атап мөрәҗәгать итү 2. Кемгә дә булса атап эшләү, багышлау … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
